آموزش پلاک خوانی الکتروموتور
پلاک خوانی الکتروموتور مهمترین شاخص برای خرید و نوع کاربری موتور الکتریکی است . پلاک مشخصات موتور که روی همه موتورهای الکتریکی وجود دارد، اطلاعاتی در مورد مشخصات ساخت و عملکرد موتور ارائه می دهد.اکثر موتورها تحت دو نهاد اصلی صنعت قرار می گیرند: کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک IEC و انجمن ملی تولید کنندگان برق NEMA. و پلاک آنها مطابق با استانداردهای تعیین شده مشخص می گردد. آشنایی اطلاعات پلاک الکتروموتور، می تواند به شناسایی دقیق الکتروموتور کمک کند، شما باید دقت کنید که از یک موتور مناسب برای کاربری خود استفاده کنید.
در این مقاله آموزش پلاک خوانی الکتروموتور به روش صحیح همراه با جزییات به صورت کامل توضیح داده شده است . برای مثال، از پلاک موتور القایی سه فاز W22 Premium ساخت شرکت WEG استفاده شده است.
اطلاعات پلاک الکتروموتور چیست ؟
یک پلاک مشخصات، حاوی مقدار زیادی اطلاعات مفید در مورد موتور از جمله نوع موتور، منبع تغذیه، دور، توان، سایز و فریم و سایر اطلاعات دیگر است. مشخصات دقیق پلاک موتور به سازنده و استانداردهایی که از سوی دو نهاد IEC یا NEMA صادر شده است بستگی دارد، وقتی نحوه خواندن پلاک الکتروموتور را بدانیم، شناخت موتور بسیار آسان است.
مقاله خواندن پلاک الکتروموتور به صورت کامل
نماد روی پلاک الکتروموتور سه فاز و تکفاز
نمادی که روی پلاک زیر مشخص شده است(~)، نشان دهنده نوع منبع تغذیه ای است که موتور برای آن طراحی شده است. موتورها یا تک فاز و یا سه فاز هستند. در این مثال، عدد “3” نشان دهنده موتور سه فاز است. بر روی پلاک الکتروموتور تکفاز این عدد 1 است .
ولتاژ نامی الکتروموتور
در پلاک خوانی الکتروموتور، این قسمت نشان می دهد که موتور در چه ولتاژی طراحی شده است تا مطلوبترین کارایی را داشته باشد. موتورها طوری طراحی شده اند که با تحمل ولتاژنامی با تلرانس +/-10% کار کنند. سایر پارامترهای نشان داده شده روی پلاک شامل: ضریب توان، راندمان، گشتاور و جریان در ولتاژ و فرکانس هستند. استفاده از موتور در ولتاژ خارج از این توان باعث آسیب دیدن موتور می شود.
چرخه کاری الکتروموتور (Duty در پلاک موتور)
در این قسمت، S1 نشان دهنده مدت زمانی است که موتور میتواند با توان نامی خود کار کند. پارامتر درجه بندی (duty) نشان دهنده دوره زمانی است که در طی آن، موتور می تواند با مشخصه پلاک خود به طور ایمن کار کند و نشان می دهد که آیا موتور برای کار مداوم رتبه بندی شده است یا خیر. با آشنایی نحوه خواندن پلاک الکتروموتور در می یابیم که دراین قسمت عنوان “CONT” به معنای دائم کار می باشد، این عنوان همچنین می تواند مدت زمان کوتاهی از 5 تا 60 دقیقه داشته باشد، اکثر موتورها برای کار مداوم طراحی می شوند.
درجه بندی موتور،نسبت دمای محیط در مقابل زمانی است که می تواند در آن دما کار کند، EIC این قسمت را به ده درجه تقسیم کرده است.
راندمان الکتروموتور
این قسمت، درصدی از توان ورودی را نشان می دهد که در واقع از شفت موتور به خروجی تبدیل می شود. روی پلاک الکتروموتور، یک کد راندمان اسمی نشان داده شده است. این راندمان متوسط است. هر چه این مقدار به 100% نزدیکتر باشد، هزینه مصرف برق کمتر می شود. چهار سطح راندمان موتور عبارتند از:
- IE 1 راندمان استاندارد
- IE 2 راندمان بالا
- 3 IE راندمان بهتر
- 4 IE راندمان فوق العاده عالی
در مثال زیر، کد IE3 قرار دارد که راندمان بهتر را نشان می دهد.
فریم سایز الکتروموتور
از موارد مهم در زمان خواندن الکتروموتور، فریم سایز الکتروموتور است. در این پارامتر، ابعاد نصب مانند :الگوی دهانه های پایه ها و ارتفاع شفت تعیین می شود. ابعاد موتور الکتریکی بر اساس سیستم NEMA برای الکتروموتورهای کوچک دارای دو رقم است و ارتفاع شفت از پایین پایه را در یک شانزدهم اینچ نشان می دهد. برای موتورهای بزرگ، اندازه فریم دارای سه رقم است، دو رقم اول نشان دهنده ارتفاع شفت است.
این عدد بر عدد چهار تقسیم می شود و عدد حاصل ارتفاع را به اینچ نشان می دهد. و رقم سوم فاصله بین سوراخ های پیچ را نشان می دهد، هر چه بدنه موتور بزرگتر باشد، فاصله بین سوراخ پیچ ها نیز بیشتر می شود. همین مفهوم برای موتورهای نوع( IEC موتورهای متریک )نیز صدق می کند، اما ارتفاع به جای اینچ با میلی متر اندازه گیری می شود.
درجه حفاظت الکتروموتور
این قسمت نشان دهنده درجه محافظت الکتروموتور در مقابل عوامل خارجی از جمله گرد و غبار و … می باشد. که با IP نشان داده می شود و نسبت به شرایط محیطی که باید الکتروموتور در آن کار کند تعیین می شود.
ip الکتروموتور چیست ؟
سطح حفاظتی الکتروموتور یا IP میزان مقاومت و محافظت بدنه الکتروموتور در برابر تهدیدات خارجی از قبیل رطوبت،گرد و غبار و اجسام خارجی است. در الکتروموتورها اکثرا درجه حفاظت الکتروموتور ip54 و ip55 است.
کلاس عایقی الکتروموتور
بالاترین درجه حرارت در داغ ترین نقطه موتور، تاثیر زیادی بر عمر موتور الکتریکی دارد. دمایی که در آن نقطه وجود دارد ترکیبی از دمای کاری موتور و دمای محیط است. کلاس حرارتی الکتروموتور نشان دهنده توانایی موتور دربرابر تحمل دما در طول زمان است. موتورها قابلیت های عایق بندی متفاوتی دارند. کدهای عایق، تحمل حرارتی یا توانایی موتور را برای سالم ماندن در دمای مشخص در بازه زمانی نشان می دهد. هر چه حرف کد تعیین شده بالاتر باشد، قابلیت تحمل حرارت بیشتر است. این پارامتر نشان دهنده بالاترین دمایی است که الکتروموتور به طور مداوم بدون تخریب یا کاهش عمر تحمل می کند.
IES پنج نوع مختلف کلاس عایق را مشخص می کند که در زیر مشخص می کنیم.
- کلاس A = 105 درجه سانتیگراد
- کلاس B = 120 درجه سانتیگراد
- کلاس 130 = E درجه سانتیگراد
- کلاس 150 = F درجه سانتیگراد
- کلاس 180 = H درجه سانتیگراد
در تصویر زیر می بینیم که موتور دارای کلاس عایق F است، که نشان می دهد تحمل حرارتی موتور دمای 150 درجه سانتیگراد است.
درجه حرارت سیم پیچ الکتروموتور
یکی از مواردی که در نحوه خواندن پلاک الکتروموتور حائز اهمیت است درجه حرارت سیم پیچ الکتروموتور است. هر کلاس عایقی موتور، دارای حداکثر افزایش دمای سیم پیچ موتور و حداکثر درجه حرارت است. علاوه بر این، افزایش دمای نقطه ذوب، مشخص شده است که مربوط به سیم پیچ های موتور است که توسط سیم پیچ های دیگر احاطه شده اند.
فرکانس الکتروموتور
این قسمت فرکانس برق ورودی را نشان می دهد که در پلاک خوانی الکتروموتور مورد مهمی است. معمولا برای موتورها، فرکانس ورودی 50 یا 60 هرتز است. اگر بیش از یک فرکانس روی پلاک علامت گذاری شده باشد (مانند مثال زیر)، پارامترهای دیگری که در فرکانس های ورودی مختلف متفاوت هستند نیز باید روی پلاک نشان داده شوند.
توان مصرفی الکتروموتور
کیلووات(KW) یا اسب بخار(HP) واحد اندازه گیری توان خروجی موتور است.این عدد بیانگر توانایی موتور در تولید گشتاور مورد نیاز متناسب با سرعت نامی است.
سرعت دور الکتروموتور
معمولا سرعت موتور بر حسب دور بر دقیقه نوشته میشود. این سرعت با عناوین سرعت لغزشی یا سرعت واقعی روتور نیز نامیده میشود. در پلاک اسمی مثال زیر، این قسمت به صورت min-1 نماش داده شده است، اما به طور کلی به صورت RPM (دور بر دقیقه ) نشان داده می شود.
جریان نامی الکتروموتور
این قسمت مربوط به توان نامی خروجی همراه با ولتاژ و فرکانس است. اگر فازها نامتعادل باشند یا اگر معلوم شود که ولتاژ کمتر از مقدار مشخص شده باشد، جریان ممکن است از آمپرثبت شده روی پلاک منحرف شود.
ضریب قدرت الکتروموتور
ضریب توان روی پلاک به صورت “PF” یا cos φ نشان داده شده است. ضریب توان بیان کننده نسبت توان اکتیو (W) به توان ظاهری (VA) است که به صورت درصد بیان می شود.
دمای محیط (Ambient Temperature) الکتروموتور
حداکثر دمای محیط (AMB) دمایی را که موتور میتواند در آن کار کند و هنوز قادر به تحمل کلاس عایقی باشد،نشان می دهد. در این مثال دمای محیط موتور 40 درجه سانتیگراد است.
فاکتور خدمات (Service Factor) الکتروموتور
این قسمت نشان دهنده مقدار اضافه باری است که یک موتور می تواند تحمل کند. برای مثال، نمی توان انتظار داشت که موتوری با ضریب سرویس 1.0 بیشتر ازمقدار کیلووات درج شده در پلاک خود کار کند ولی می توان انتظار داشت که موتوری با ضریب سرویس 1.15 بارهایی را تا 15 درصد بیش از کیلووات نامی خود به طور ایمن تحمل کند. به طور کلی، کار کردن موتور در بارهای بیشتر در طول زمان باعث آسیب دیدن الکتروموتور میشود. این مورد در نحوه پلاک خوانی موتور الکتریکی چندان در ایران مهم نیست زیرا الکتروموتور ها اکثرا چینی می باشد و این مورد را کمتنر در پلاک الکتروموتور های موجود می ببینیم.
ارتفاع از سطح دریا (Altitude)
این قسمت نشانگر حداکثر ارتفاع از سطح دریا راست. در زیر این ارتفاع، موتور ممکن است خنک تر کار کند. بالاتر از این دما، موتور ممکن است داغتر کار کند.
وزن الکتروموتور(Motor Weight)
این قسمت وزن موتور را نشان میدهد. در مثال زیر وزن موتور 78 کیلوگرم است.
شماره سریال الکتروموتور(Serial Number)
این قسمت شماره سریال موتور را نشان می دهد. دانستن این شماره می تواند در برقراری ارتباط با سازندگان یا شرکت های M&E در مورد نوع موتوری که شما دارید به شما کمک کند. داشتن شماره سریال از موارد مهمی است که در هنگام پلاک خوانی دینام باید به آن توجه نمود .
ما در این بخش تلاش کردیم تا نحوه خواندن پلاک الکتروموتور و اطلاعت پلاک الکتروموتور را با استفاده از یک پلاک دینام شرکت weg که یکی از کامل ترین پلاک های نصب شده روی موتور را دارد به شما عزیزان آموزش دهیم. حال این سوال ها شاید برای شما پیش بیاید:
- پلاک خوانی موتور چه کمکی به ما در امر خرید الکتروموتور خواهد کرد؟ با توجه به طیف گسترده انواع الکتروموتور ها در بازار شما نیاز دارید که یک الکتروموتور را خوب بشناسید و بر نحوه خواندن پلاک الکتروموتور تسلط کافی داشته باشید تا بهترین الکتروموتور مورد نیاز خور را خریداری کنید.
- آیا نحوه خواندن پلاک الکتروموتور همیشه و برای همه موتورها یکسان است؟ در پاسخ این سوال باید بگویم که اصول پایه در همه پلاک ها یکی است ولی خب نسبت به شرکت سازنده موتور الکتریکی شکل جدول های پلاک روی موتور و نوشتار آن ها با هم می تواند متفاوت باشد ولی در هر صورت برای خواندن پلاک موتور موارد ذکر شده در مقاله بالا شما را در امر پلاک خوانی بسیار کمک خواهد کرد.
علامت اختصاری ایمنی الکتروموتورهای سه فاز
پلاک خوانی الکتروموتور می تواند نقش بسیار موثری در شناخت ویژگی های الکتروموتور، کاربرد و نکات ایمنی آن داشته باشد. همچنین این پلاک خوانی می تواند به تعمیرکاران کمک کند تا مشکل الکتروموتور را سریع تر تشخیص دهند. به همین دلیل توصیه می شود تمام افرادی که با موتورهای الکتریکی سروکار دارند، پلاک خوانی دینام را یاد بگیرند. اگر بخواهیم به مهم ترین بخش پلاک الکتروموتور اشاره کنیم، باید در رابطه با اعداد پشت IP توضیح دهیم. این اعداد تعیین می کنند که موتور الکتریکی مورد نظر از چه میزان محافظتی بهره مند است. به طور کلی مفهوم اولین اعداد درج شده در کنار IP به شرح زیر می باشند.
|
عدد |
شرح علامت |
مفهوم |
|
0 |
بدون حفاظت در برابر هرگونه شیء خارجی |
بدون حفاظت |
|
1 |
حفاظت در مقابل اجسامی که قطر آن ها بیشتر از 50 MM است. |
حفاظت در مقابل شیء خارجی با ابعاد بزرگ |
|
2 |
حفاظت در مقابل لمس و نفوذ اجسام که قطر آن ها بیشتر از 12 MM است. |
حفاظت در مقابل شیء خارجی با ابعاد متوسط |
|
3 |
حفاظت در مقابل اجسامی که قطر آن ها بیشتر از 2.5 MM است. |
حفاظت در مقابل شیء خارجی با ابعاد کوچک |
|
4 |
حفاظت در مقابل اجسامی که قطر آن ها بیشتر از 1 MM است. |
حفاظت در مقابل شیء خارجی با ابعاد بسیار کوچک (ریز) |
|
5 |
حفاظت در مقابل گرد و خاک و نفوذ آن به بخش های آسیب پذیر |
حفاظت در مقابل گرد و غبار |
|
6 |
حفاظت کامل در مقابل غبار و گرما |
حفاظت در مقابل غبار و گرما |
دومین عدد درج شده پس از IP نیز با مفاهیم زیر تعریف می شود.
|
عدد |
شرح علامت |
مفهوم |
|
0 |
بدون حفاظت |
|
|
1 |
حفاظت در برابر قطرات آب به صورت عمودی |
|
|
2 |
با زاویه 15 درجه ساخته شده با خط عمود |
حفاظت در برابر قطرات آب به صورت مایل |
|
3 |
با زاویه 60 درجه ساخته شده با خط عمود |
حفاظت در برابر پرش قطرات آب |
|
4 |
در همه‌ی جهت ها |
حفاظت در برابر پاشش قطرات آب |
|
5 |
در همه‌ی جهت ها |
حفاظت در برابر پاشش قطرات آب به صورت شعاعی |
|
6 |
بدون هیچ فشاری |
حفاظت در مقابل بالا آمدن آب |
|
7 |
در زمان محدود و تحت فشار |
حفاظت در مقابل غرق شدن در آب |
|
8 |
در زمان محدود و تحت فشار |
حفاظت در برابر غوطه ور شدن داخل آب |
نکته قابل توجه این است که روی الکتروموتورهای سه فاز برخی علامت های اختصاری دیگری نیز وجود دارند که در تعیین ایمنی موتور نقش بسیار موثری دارند. این علامت ها نشان دهنده موارد زیر هستند.
- دو مربع خالی داخل هم: عایق بندی دستگاه مطابق با ایمنی II
- سه خط سه تایی با یک خط عمود: اتصال سیم زمین
- دایره با خطوط سه تایی با خط عمود در داخل آن: اتصال سیم ایمنی
- دایره با یک خط مورب داخل آن: مقاومت دستگاه در برابر اتصالات کوتاه و غیر مشروط
- دایره با خط مورب داخل آن به همراه یک خط پررنگ: مقاومت دستگاه در برابر اتصالات کوتاه و مشروط
- مثلث با حرف F داخل آن: ضد آتش بودن/ قابل نصب روی سطوح چوبی
- مثلث با حروف med داخل آن: مناسب برای دستگاه های پزشکی
- مثلث با حروف V – D -E داخل آن: مطابق با VDE آزمایش شده
- دایره ای با نشان آب ممنون: موتور قابل استفاده در حمام نیست.
- دایره با حرف F یا FP: ضد آتش/ در صورت خراب شدن خازن خیلی گرم نمی شود.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در رابطه با دلایل داغ شدن الکتروموتور و اینکه الکتروموتور چگونه کار میکند می توانید به سایت پارتاک صنعت مراجعه کنید.
علامت اختصاری ایمنی الکتروموتورهای سه فاز
مشخصات پلاک الکتروموتور سه فاز
اگر می خواهید پلاک خوانی الکتروموتور سه فاز را بیاموزید باید بدانید روی اکثر الکتروموتورهای سه فاز به موارد زیر اشاره شده است.
- تعداد فازها: یک فاز یا سه فاز بودن الکتروموتور را مشخص می کنند.
- نوع کار: با علامت S1 الی S10 نمایش داده می شود و مدت زمان کار و نوع آن را به صورت نسبی تعریف می کند.
- توان نامی: این توان با توان دریافتی موتور از شبکه متفاوت بوده و تنها توان الکتروموتور در شرایط کار را بیان می نماید. برای محاسبه توان موتور الکتریکی به سایت پارتاک صنعت مراجعه کنید.
- تایپ موتور: اطلاعات مربوط به موتور را از زبان سازنده بیان می کند.
- ولتاژ نامی: میزان ولتاژ تعریف شده برای کار کردن موتور را نشان می دهد.
- فرکانس نامی: .مقدار فرکانس ولتاژ اعمال شده روی موتور را تعریف می کند.
- جریان نامی: جریان مجاز برای شرایط کاری عادی را مشخص می نماید. جریان کاری در مدت زمان طولانی نمی تواند بیشتر از مقدار تعریف شده باشد.
- دیگر موارد تعریف شده در پلاک الکتروموتور:
- سرعت نامی
- گروه مواد عایق یا کلاس عایقی
- ضریب توان نامی
- نوع و میزان محافظت
- ضریب کارکرد یا خدمات
- بازدهی
- حداکثر دمای مجاز در محیط
- کلاس قفس روتور
- نوع سیم پیچی استاتور
مشخصات پلاک الکتروموتور سه فاز
پلاک موتور چه اطلاعاتی را در اختیار ما قرار می دهد؟
پلاک خوانی موتور می تواند اطلاعات بسیار مهم و قابل ملاحظه ای را در اختیار تعمیرکاران قرار دهد. نوع الکتروموتور، قدرت، دور موتور، فرکانس، ولتاژ، سربندی، حرارت عایقی، ضریب قدرت و … از جمله مواردی هستند که در پلاک موتورهای الکتریکی به آن ها اشاره شده است. اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در زمینه تفاوت اینورتر و سافت استارتر و یا همه چیز درباره الکتروموتور هستید، می توانید از مشاوران پارتاک صنعت کمک بگیرید.
پلاک موتور چه اطلاعاتی را در اختیار ما قرار می دهد؟
آیا از طریق پلاک نحوه سربندی موتور قابل تشخیص است؟
خوشبختانه در پلاک خوانی الکتروموتور به راحتی می توانید علامت مربوط به نحوه سربندی موتور را نیز مشاهده نمایید. این موضوع می تواند سیم بندی موتور را هنگام نصب و تعمیر راحت تر کند. از طرفی تعمیرکاران به راحتی می توانند با کمک آن سیم بندی های الکتروموتور را به درستی سر جای خود قرار دهند. در قسمت پلاک موتور الکتریکی یک علامت مثلث می بینید که کنار آن یک علامت Y شکل قرار دارد. واحد اندازه گیری آن نیز V می باشد. اگر ولتاژ نشان داده شده 400 بود، سربندی موتور به صورت مثلث شکل خواهد بود. از این ولتاژ 690 بود باید از سربندی ستاره استفاده نمود.
