وظیفه کنتاکتور در تابلو برق روشن و خاموش کردن مدار الکتریکی است. کنتاکتور این وظیفه اصلی خود را با دریافت سیگنال از مدار فرمان انجام می‌دهد و برای کاربرد در محل‌های با تعداد خطوط قدرت و خطوط فرمان بالا مناسب است. پس به طور کلی می‌توان گفت کنتاکتور یکی از اصلی‌ترین تجهیزات در صنعت برق محسوب شده و ابزارهایی موثر و کارآمد برای قطع و وصل کردن وسایل برقی هستند. در این مقاله به این پرسش پاسخ خواهیم داد که وظیفه کنتاکتور چیست و انواع و ویژگی‌های آن کدام است. پس اگر شما هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید با ما همراه باشید.
کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور از مهم ترین تجهیزات الکترونیکی محسوب می شود که به منظور قطع و وصل نمودن انواع مدارهای الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از مهم ترین دلایل استفاده از کنتاکتور این است که با استفاده از این قطعه الکتریکی می توان مدارها را از راه دور نیز کنترل کرد. کنتاکتورها از نظر تیپ دارای انواع مختلفی می باشند که با توجه به نیاز مدار می توان از مناسب ترین آن ها استفاده نمود. به همین دلیل پیش از خرید کنتاکتور بهتر است در ابتدا با انواع آن آشنا شوید.
وظیفه کنتاکتور چیست؟
پیش از اینکه بدانید وظیفه کنتاکتور چیست بهتر است با این تجهیزات آشنایی بیشتری حاصل کرده و موارد کاربرد و مصارف آن‌ها را بدانید. لازم به ذکر است که کنتاکتور در حقیقت نوعی کلید کنترل شونده با ولتاژ است که به آن کلید الکترومغناطیسی، کلید خودکار قطع و وصل و کنتاکت گر نیز گفته می‌شود.اصلی‌ترین موارد کاربرد این ابزارها در تابلوهای برق است که می‌توانند در این سیستم‌ها به روشن کردن مدار الکتریکی و خاموش کردن آن با دریافت سیگنال از مدار فرمان دست بزنند.
نحوه عملکرد کنتاکتورها در تابلو برق به این شکل است که پس از دریافت سیگنال‌های ولتاژی از مدار فرمان، که توسط بخش بوبین انجام می‌گیرد، هسته بوبین خاصیت مغناطیسی پیدا کرده و طی این حرکت، کنتاکت‌های باز بسته و کنتاکت‌های بسته باز می‌شوند.در زمان قطع سیگنال نیز تیغه E شکل به وسیله فنر به شکل اولیه خود باز می‌گردد تا قطع جریان و وصل آن اتفاق بیفتد. بسیاری از افراد بر این باورند که کنتاکتورها شکل خاصی از رله‌ها محسوب می‌شوند. در حالی که فرایند نصب کنتاکتورها ساده‌تر است.
از سوی دیگر امکان استفاده از این تجهیزات در سیستم‌های با تحمل جریان بالاتر وجود دارد. به عبارت دیگر می‌توان گفت کنتاکتور در واقع نوعی کلید اتوماتیک محسوب می‌شود که کنتاکت‌ها و یا تیغه‌های موجود در ساختار آن پس از اعمال ولتاژ تغییر حالت و وضعیت می‌دهند.در حال حاضر کنتاکتورها در ابعاد و اندازه‌های مختلفی طراحی و تولید می‌شوند. برخی از انواع این محصولات کوچک بوده و می‌توانید آن‌ها را به سادگی در یک دست جای دهید. این نوع از کنتاکتورها می‌توانند تنها یک آمپر را قطع کنند. اما بعضی دیگر از کنتاکتورها پهنا یا درازای یک متر دارند و ولتاژ‌های آن‌ها برابر با چند کیلو ولت و آمپراژ چند هزار آمپر است.
پس می‌توانید از هر کدام در موارد و مصارف خاصی استفاده کنید. با وجود اینکه اصلی‌ترین وظیفه کنتاکتور در تابلو برق است، اما کاربرد این تجهیزات تنها در تابلوهای برق نبوده و می‌توانید از آن‌ها در مصارف دیگری نیز استفاده کنید.در واقع شما می‌توانید کنتاکتورها را در تمامی موارد و مصارفی به کار گیرید که نیاز به قدرت بالا دارند. از مهمترین موارد کاربرد این ابزار می‌توان به موتورهای تک فاز و سه فاز اشاره کرد و یا خودروها را نام برد. از این تجهیزات در سیستم‌های تهویه هوا نیز استفاده شده و در اتوماسیون چراغ‌های روشنایی نیز کاربردهای وسیعی دارند.
ویژگی‌ها و مزایای استفاده از کنتاکتور در تابلو برق
علاوه بر آشنایی با وظیفه کنتاکتور در تابلو برق باید با ویژگی‌های اصلی این ابزار و مزایای استفاده از آن‌ها در تابلوهای برق نیز آشنا شوید. یکی از مهمترین ویژگی‌های کنتاکتورها تسریع کردن و یا سرعت بخشی به فرایند قطع و وصل مدار است.این ابزارها این فرایند را با طراحی مناسب خود انجام می‌دهند و از محدوده قدرت ۴ تا ۴۵۰ کیلووات پشتیبانی به عمل می‌آورند. برخورداری از قابلیت قطع و وصل مدار از چندین محل و پیشگیری از راه‌اندازی دوباره سیستم‌های برقی پس از قطع ناگهانی برق شبکه از دیگر ویژگی‌های این تجهیزات است.استفاده از این ابزارها در تابلوهای برق نسبت به رله‌ها و کلیدها مزایای قابل توجهی دارد.
چراکه امکان استفاده از آن‌ها در مدارهای با جریان بالا وجود داشته و می‌توانید در ولتاژ‌های بالا نیز آن‌ها را به کار گیرید. با این وجود یکی از مهمترین ویژگی‌ها و مزایای منحصر به فرد این تجهیزات امکان کنترل از راه دور است.همچنین شما می‌توانید مدار فرمان کنتاکتورها را اتوماتیک سازید. یکی دیگر از مهمترین ویژگی‌های کنتاکتور نسبت به رله، موارد مصرف و کاربردهای متفاوت و گسترده‌تر آن است. به نحوی که از کنتاکتورها می‌توانند در مدارهای صنعتی و خانگی استفاده کنند.
اما رله‌ها بیشتر مناسب کاربرد در مدارات الکترونیکی هستند.کنتاکتور تابلو برق قیمت مناسب‌تری نسبت به رله و کلید داشته و اقتصادی‌تر است. در عین حال امنیت بالاتری را نیز فراهم می‌کند. شما می‌توانید تعداد کنتاکت‌های به کار رفته در ساختمان این ابزارها را ارتقا بخشیده و در مصارف ویژه و مد نظر خود به کار گیرید.کنتاکتورها از سرعت قطع و وصل بسیار بالایی برخوردار شده‌اند و از سوی دیگر استهلاک کمی هم دارند. عمر و دوام موثر و مفید بالاتر از دیگر مزایای استفاده از این ابزارها است.
انواع کنتاکتور
برای اینکه بهتر بدانید وظیفه کنتاکتور در تابلو برق چیست باید با انواع این تجهیزات نیز آشنایی حاصل کنید. به این نکته توجه داشته باشید که کنتاکتورها را می‌توان بر اساس تعداد فاز آن‌ها و یا مطابق با نوع جریان دسته‌بندی کرده و در گروه‌های متفاوتی جای داد.این تجهیزات بر اساس تعداد فاز در دسته‌های تک فاز و سه فاز جای می‌گیرند و مطابق با جریان می‌توان آن‌ها را در انواع کنتاکتور AC و DC طبقه‌بندی کرد.
یک کنتاکتور تک فاز از دو تیغه قدرت به وجود آمده است و در بیشتر موارد تیغه فرمان ندارد.
از این ابزار می‌توانید برای مدارهای تک فاز استفاده کرده و آن‌ها را به جای رله‌های شیشه‌ای و یا کنتاکت فرمان به کار گیرید. کنتاکتورهای تک فاز از ابعاد کوچکتری برخوردار شده و موارد کاربرد آن‌ها فراوان است.
در حالت معمول از این تجهیزات در موتورهای تک فاز استفاده می‌کنند و یا در صنعت کشاورزی پمپ‌های مختلف را با کمک آن‌ها تولید می‌کنند. از این تجهیزات در فرایند ساخت کولرهای گازی نیز استفاده می‌شود. این در حالی است که یک کنتاکتور سه فاز با سه تیغه قدرت طراحی و تولید شده و حداقل دارای دو تیغه فرمان باز به همراه دو تیغه فرمان بسته است.
این تجهیزات در مدارهای سه فاز مورد استفاده قرار گرفته و ولتاژ بار بیشتر از قدرت کنترل توان یک رله را ایجاد می‌کنند. علاوه بر این ویژگی‌ها کنتاکتورهای سه فاز نسبت به تک فاز از لحاظ ظاهری و شیوه طراحی نیز متفاوت بوده و موارد کاربرد و مصارف آن‌ها هم متفاوت است.در حالت معمول از این ابزارها در شرایطی استفاده می‌کنند که بخواهند به برق سه فاز دسترسی پیدا کنند.
اجزای داخلی و ساختمان تشکیل دهنده کنتاکتور
برای افرادی که تمایل دارند با وظیفه کنتاکتور در تابلو برق آشنا شوند شناخت اجزای داخلی تشکیل دهنده این ابزار نیز ضرورت دارد. از جمله این اجزا می‌توان به بوبین و کنتاکت‌های ثابت و متحرک اشاره کرد و یا هسته آهنی، فنر، ترمینال و…. را نام برد. در ادامه به معرفی برخی از مهمترین بخش‌های تشکیل دهنده کنتاکتور خواهیم پرداخت.
بوبین
یکی از مهمترین اجزای به کار رفته در ساختار یک کنتاکتور تابلو برق، بوبین است که به آن سیم پیچ نیز گفته می‌شود. این بخش در یک میدان مغناطیسی و سیم پیچی شده واقع شده است. کنتاکتور می‌تواند از این میدان مغناطیسی بهره‌مند شده و به قطع و وصل پلاتین‌ها اقدام کند تا نیروی مورد نیاز برای اتصال فیزیکی کنتاکت‌ها به وجود آید.
کنتاکت‌های ثابت و متحرک
دو کنتاکت ثابت و متحرک دیگر اجزای به کار رفته در ساختار کنتاکتورها هستند. اجزایی که باید در یک راستا و در یک خط جای بگیرند. برای اینکه این بخش ضریب اطمینان بالاتری داشته باشد با اکسید نقره پوشش داده می‌شود. کنتاکت‌های ثابت و متحرک باید درجه عایق مطلوبی هم داشته باشند.
فنر
فنر بخش دیگر تشکیل دهنده ساختمان یک کنتاکتور است. در واقع این ابزارها با عنوان یک کلید برگشت پذیر شناخته می‌شوند. پس برای قطع کردن مدار باید از یک فنر استفاده کنند. این جزء در میان دو هسته ثابت و متحرک قرار می‌گیرد. حواستان باشد که قرار است کنتاکتور طی مدت زمان‌های طولانی روشن بماند. پس دمای تولید شده افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل لازم است از فنری در این قسمت استفاده کنید که از عمر و دوام بالایی برخوردار شده و مقاومت آن در برابر دما و حرارت قابل توجه است.
هسته آهنی
بخش مهمی از وظیفه کنتاکتور در تابلو برق توسط هسته آهنی موجود در ساختار آن صورت می‌پذیرد. این هسته دارای دو بخش اصلی بوده و شامل هسته ثابت و هسته متحرک است. از هسته آهنی در ساختمان کنتاکتور به این دلیل استفاده می‌کنند که بتوانند از طریق آن میدان مغناطیسی را متمرکزتر سازند.
ترمینال
ترمینال در واقع همان نقاط و محل‌های اتصال سیم و کابل است. در درون یک کنتاکتور از ۶ ترمینال استفاده شده تا بتواند به قطع و وصل جریان دست بزند.
شاسی و قاب نگهدارنده
یکی دیگر از اجزای به کار رفته در ساختمان کنتاکتور که وظیفه کنتاکتور در تابلو برق را تحت تاثیر قرار می‌دهد، شاسی و قابل نگهدارنده است. این بخش دارای یک جعبه فلزی بوده و می‌توانند بخش‌های ثابت را درون آن جای دهند و به عایق کاری تجهیزات داخلی دست بزنند.
بخش کنترل جرقه
بخش کنترل جرقه در یک کنتاکتور وظیفه دارد حفاظت مورد نیاز را در برابر دمای ایجاد شده و جرقه به سرانجام برساند.
کنتاکتورها برای انجام وظایف خود در تابلوهای برق به برخی از تجهیزات و لوازم جانبی نیز نیاز پیدا می‌کنند. از مهمترین این لوازم می‌توان به نویز گیر، اینترلاک مکانیکی، کنتاکت کمکی، قفل مکانیکی و…. اشاره کرد.
وظیفه کنتاکتور در تابلو برق چیست و چه کاربردی دارد؟
مشخصات بهترین کنتاکتور
پیش از آن که دلایل استفاده از کنتاکتور را بشناسید، بهتر است با مشخصات بهترین نوع کنتاکتور آشنا شوید. همانطور که گفته شد کنتاکتورها دارای انواع مختلفی هستند که با توجه به نوع مصرف می توان بهترین آن ها را مورد استفاده قرار داد. به همین دلیل با توجه به دلیل مصرف خود توان، ولتاژ، جریان، ضریب قدرت بار و میزان تحمل جریان کنتاکتور را مورد ارزیابی قرار دهید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در رابطه با نوع کنتاکتور مناسب و بهترین برند کنتاکتور در بازار می توانید به سایت پارتاک صنعت مراجعه کنید.
کنتاکتور چگونه کار می کند؟
عملکرد کنتاکتور به این صورت است که برق در داخل آن به صورت دائم جریان دارد. این جریان برق در نگه داشتن تیغه متحرک کنتاکتور نقش اصلی را ایفا می کند. در نهایت این قطعات موجب می شوند تا جریان برق در خطوط تغذیه به موقع قطع و وصل شود. البته توجه داشته باشید که در صورت کاهش جریان برق و ولتاژ ورودی، تیغه متحرک از کار می افتد و در نتیجه “آزاد کردن کنتاکتور” رخ می دهد. این موضوع می تواند باعث بسته نشدن مدار شود و بین هسته متحرک و ثابت فاصله ایجاد نماید. در این صورت احتمال داغ شدن سیم های کنتاکتور و سوختن آن افزایش می یابد.
موارد کاربرد کنتاکتور
اصلی ترین کاربرد کنتاکتور، تامین قدرت مورد نیاز در مدار فرمان است. به همین دلیل از کنتاکتورها در صنایع مختلف و ساخت تجهیزات الکتریکی متفاوت استفاده می شود. از مهم ترین کاربردها و دلایل استفاده از کنتاکتور می توان به موارد زیر اشاره داشت.
- تامین روشنایی مکان های اداری، تجاری و مسکونی
- مورد استفاده در ساخت انواع رله های جیوه ای
- راه اندازی نمودن موتورها و پیشگیری از قطع جریان برق در آن ها
- ساخت تک پل های خودرو
- مورد استفاده در ساخت انواع دستگاه های تهویه
جهت دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه کاربرد کنتاکتورها، خرید الکتروموتور چینی سه فاز و خرید تجهیزات تابلو برق صنعتی می توانید به سایت پارتاک صنعت مراجعه کنید.
موارد کاربرد کنتاکتور
دلایل استفاده از کنتاکتور
کنتاکتورها امروزه از پرکاربردترین قطعات الکتریکی شناخته می شوند. از مهم ترین دلایل استفاده از کنتاکتور می توان به موارد زیر اشاره داشت.
- کنتاکتور می تواند به تعداد دفعات بسیار بالا جریان برق را قطع و وصل نماید.
- از طرفی این امکان را ایجاد می کند که بتوان مدار الکتریکی را از راه دور کنترل کرد.
- از دیگر دلایل استفاده از کنتاکتور می توان به عمر مکانیکی بسیار بالای آن ها نسبت به انواع کلیدهای معمولی اشاره نمود.
- سرعت عملکرد کنتاکتور نیز بسیار زیاد بوده و منجر به کاهش استهلاک کلیدها هنگام قطع و وصل می شود.
- امکان اتصال به PLC از دیگر قابلیت های کنتاکتورها می باشد.
- استفاده از کنتاکتور اتوماتیک نمودن مدار فرمان را نیز ممکن می کند.
- ایمنی بسیار بالا و قدرت فوق العاده تحمل بار از دیگر دلایل استفاده از کنتاکتور است.
کاربرد کنتاکتور در تابلو برق
کاربرد کنتاکتور در تابلو برق با توجه به نوع کنتاکتور متفاوت می باشد. به طور کلی کاربردهای کنتاکتور در تابلو برق عبارتند از:
- کنتاکتور تک فاز، سه سیم و دو پل: سیستم های تهویه 240 ولت
- کنتاکتور تک پل: تجهیزات مورد استفاده در انواع خودروها با بار 12 ولت
- کنتاکتور اتوماسیون: به منظور اتوماسیون انواع تجهیزات مورد استفاده در تامین روشنایی
- کنتاکتور اتصال کوتاه: ساخت استارت موتور صنعتی به منظور محافظت از بار اضافی
کنتاکتور کمکی چیست؟
کنتاکتور کمکی یک تجهیز اضافی می باشد که به کنتاکتور اصلی الحاق می گردد. این کنتاکتور بخش محرک ندارد و به صورت مستقل در مدار نصب می شود. معمولا این کنتاکتور به منظور افزایش تیغه های NC و NO مورد استفاده قرار می گیرد. این قطعه به صورت اختصاصی به منظور استفاده در مدار فرمان طراحی می گردد. جریان عبوری از تیغه های این قطعه حداکثر 6 آمپر دارند. به طور کلی عملکرد این کنتاکتور به گونه ای می باشد که تیغه های کنتاکتور اصلی را تقویت می نماید.
کنتاکتور کمکی چیست؟
تفاوت کنتاکتور کمکی و کنتاکتور اصلی
همانطور که در موارد فوق به آن اشاره شد یکی از دلایل استفاده از کنتاکتور کمکی، تقویت تیغه های کنتاکتور اصلی است. از طرفی این کنتاکتور فاقد تیغه های متحرک می باشد و تنها یک بخش ثابت دارد. از طرفی این نوع کنتاکتور تنها به منظور توسعه مدار فرمان مورد استفاده قرار می گیرد.
اگر می خواهید از تفاوت کلید حرارتی و مینیاتوری ، انواع الکتروموتور دور بالا نیز آگاهی پیدا کنید، می توانید به سایت پارتاک صنعت مراجعه کنید.
چه زمانی به کنتاکتور کمکی نیاز داریم؟
از مهم ترین دلایل استفاده از کنتاکتور کمکی می توان به توسعه مدار فرمان و تقویت کنتاکتور اصلی اشاره نمود. به طور کلی کنتاکتورهای کمکی می توانند از بزرگ شدن و پیچیدگی تابلو برق های صنعتی جلوگیری نمایند. زمانی که از کنتاکتورهای کمکی استفاده نمی شود، هنگام طراحی مدار فرمان باید از رله مستقل استفاده شود. این رله به سیم کشی تفکیک شده نیاز دارد و به همین دلیل ابعاد تابلو برق را خیلی بزرگ می کند.
با استفاده از کنتاکتور کمکی به راحتی می توان این مشکل را برطرف نمود و از تابلو برق با ابعاد محدودتر استفاده کرد. از طرفی این کنتاکتور نقش بسیار زیادی در افزایش قدرت مدار الکتریکی دارد و به توسعه آن نیز کمک می کند.
بوبین کنتاکتور چیست؟
بوبین یا سیم پیچ مهم ترین قطعه کنتاکتور بوده که به طور مستقیم کیفیت عملکرد کنتاکتور را تحت تاثیر قرار می دهد. بوبین از یک هادی و یک هسته تشکیل می شود. قسمت هادی اکثرا از سیم های مسی بوده و دور هسته بوبین پیچیده می شود. این قسمت از بوبین وظیفه القای جریان را در مدار الکتریکی به عهده دارد.
